ÖLÇÜ TRANSFORMATÖRLERİ
Alternatif akımda yüksek gerilim ve büyük akımların ölçü aletleri ile ölçülebilmesi çok zor ve tehlikelidir. Çünkü ölçü aletinin yüksek gerilimden yalıtılması ve alet bobinlerinin yüksek akımlara dayanacak kesitlerde yapılması belirli değerlerden sonra mümkün olamaz.Bu nedenle yüksek gerilim ve büyük akımların ölçülmesi için ölçü transformatörleri kullanılır. Ölçü transformatörleri yardımı ile yüksek gerilimler ve büyük akımlar, transformatörün ikinci devresinde, ölçül aletlerinin ölçebileceği değerlere indirilir. Ölçü transformatörleri, ölçmelerin güvenlik içinde kolay ve doğru bir şekilde yapılmasını sağladığı gibi, çalışanları da yüksek gerilimlerden korur.
TANIMI :
Ölçü transformatörleri büyük akım veya yüksek gerilimi belli bir oran dahilinde düşüren; ölçü aletlerini ve röleleri besleyen cihazlardır.
AMACI :
Ölçü transformatörlerinin kullanma amaçlan şunlardır :
a. Ölçü aletlerinin ölçme hudutlarının büyütülmesi sağlanır.
b. Ölçü aletleri ve koruma rölelerini primer gerilimden izole ederek güvenli çalışmaya imkan sağlarlar.
c. Ölçü transformatörleri ile değişik primer değerlere karşılık, standart sekonder değerler elde edilir.
d. Koruma rölelerinin, ölçü aletlerinin ve sayaçların akım ve gerilim devrelerinde çeşitli bağlantıların yapılması sağlanır.
- Ölçü aletlerinin ve koruma rölelerinin küçük boyutlu ve
hassas olarak imal edilmesini sağlar.
HATA SINIFI :
Ölçü transformatörlerinin hata sınıfları her ülkenin standartlarında verilmekle birlikte genellikle 0,1 -0,2-0,5- l -3 - 5 şeklindedir.
- 0,1 ve 0,2 sınıflı ölçü transformatörleri : Labaratuarlarda
- 0,5 sınıflı ölçü transformatörleri: Hassas ölçmelerde,
- 1.sınıflı ölçü transformatörleri : Endüstriyel ölçmelerde,
- 3 ve 5 sınıflı ölçü transformatörleri: Fazla hassasiyet gerektirmeyen ölçmelerde kullanılır.
Ölçü transformatörleri genel olarak akım ve gerilim ölçmelerinde kullanılır. Buna göre iki ayrı özellikte ölçü transformatörü yapılmıştır.
Bunlar :
1- Akım transformatörleri
2- Gerilim transformatörleri
6.3.1- Akım ölçü transformatörleri:
Primer akımını belirli bir oranda düşüren ve primer akımı ile sekonder akımı arasındaki faz farkı yaklaşık sıfır derece olan bir ölçü transformatörüdür.
Akım ölçü transformatörünü oluşturan bölümler şunlardır:
Primer sargı: Devreye seri olarak bağlanır. Az sipirli ve kalın kesitli olarak sarılır.
Sekonder sargı: Sipir sayısı çok ve ince kesitli tellerden sarılır. Ölçü aletleri sekonder sargıya seri olarak bağlanır.
Manyetik Nüve: 0,30-0,50 mm kalınlığında silisli saçların preslenerek paketlenmesi ile meydana getirilir.
İzolasyon malzemesi: Kuru tiplerde sentetik (epoksi) reçine ile izole edilir. Yağla izole edilen tipleri de vardır. Yağlı tiplerde birde izolatör bulunur.
Akım trafolarından geçen akım Ǿ manyetik akısını meydana getirir. Ǿ akısı saç nüve üzerinden devresini tamamlar. Sekonder sargı bu değişken Ǿ akısının etkisinde kaldığı için uçlarında bir gerilim indüklenir. İndüklenen bu gerilim sekonder devreden bir akım geçmesine sebep olur.