Aşağıda resimlerde, tipik fırça çalışma yüzeyleri gösterilmiştir. Tanımlama kolaylığı açısından, S1, S3.. kodlamadan faydalanılması tavsiye edilir.
S1, S3 ve S5 normal çalışma yüzeyleri olup herhangi bir mekanik veya elektrik sorun olmadığını gösterir. Karbon malzemeye bağlı olarak, çalışma yüzeyleri gözenekli, gözeneksiz, parlak veya mat olabilir. Çalışma ortamı tozlu olduğunda, S5 deki gibi, ince çizikler oluşabilir.
S1 | Gözeneksiz, parlak yüzey | Normal çalışma | |
S3 |
Hafif gözenekli, parlak yüzey |
Normal çalışma |
|
S5 | İnce çizikler |
Normal çalışma, hafif toz etkisi |
|
S7 | Çizik yüzey |
Nedeni: Düşük yükte çalışma, toz, |
|
S9 | Derin çizik ve yivler | Nedeni: S7’deki sebepler, daha ağır şartlarda | |
S11 | Belirsiz izler, komütasyon sorunları | Nedeni: Komütasyon sorunu, nötr veya ku tuplararası geçiş hattında yanlış yerleşim veya hatalı ayar | |
S13 | Fırça ön ve arka kenarında yanık hattı | Nedeni: Komütasyon güçlüğü, aşırı kıvılcım, kollektör yüzeyinin ovalliği veya yetersiz fırça baskı kuvveti ile kontak kesikliği | |
S15 | Fırça yüzeyinde oyuklar | Nedeni: Aşırı yükte çalışma, kontak kesikliği | |
S17 |
Fırça yüzeyinde lamelli görünüm |
Nedeni: Komütasyon sırasında sarımlardan kaynaklanan gerilim piklerinin oluşturduğu yanık hatları | |
S19 | Farklı çalışma yüzeyi oluşumu (ikili fırçada görülmektedir.) | Nedeni: Çift yönlü makinalarda fırça salınımı | |
S21 | Bakır birikimleri | Nedeni: Bakır aşınması ile kopuşan parçacıkların yüzeye sıvanması (Bkz: Sayfa 17’de L10 ve R4) |
|
S23 | Kırılmalar | Nedeni: Lamellerin düzensiz oluşu, kollektör ovalliği, düşük yük ve boşta çalışma ile fırçanın çarpması |
Kollektörün Görünümü
Kollektör yüzeyi mekanik özelliğinin yanısıra, patina oluşumu da karbon fırçanın çalışmasını belirleyen önemli unsurdur. Karbon fırçalar, çevre ve çalışma şartlarına göre kollektör üzerinde karakteristik bir ince tabaka (patina) oluşturur. Bu film tabaka, esas olarak, grafit, bakır I-oksit, bakır II-oksit ve bağıl nemden oluşur. Patinanın görünüşü, komütasyon grubunun topyekün çalışmasını değerlendirmede büyük önem taşır. Aşağıdaki şekillerde, tipik kollektör yüzeyleri gösterilmiştir. Müşterek bir değerlendirme için karbon fırça imalatçı ve kullanıcıları bu şekillerden yararlanır.
P2, P4 ve P6 normal patina örnekleridir. Normal çalışan bir makinada, kollektör yüzeyinde düzenli, parlak ve açıktan koyuya kahverengi tonlarında patina oluşur | Bazen gri, mavi veya kırmızıya bakan renkler gözlenebilir, ancak önemli olan patinanin tek renkte ve düzgün olmasıdır. | ||
Patina görünümünde elektrik, mekanik ve atmosferik etkiler | |||
P12 | Geniş ve dar çizgilerde farklı renklere sahip patina. Kollektör aşınması yok. |
Nedeni: Yüksek nem, gaz veya yağ buharı bulunan ortam, düşük yükte çalışma | |
P14 | P12’ye benzer karakterde ancak, patinada kayıplar ve kollektörde hasar |
Nedeni: P12 ile aynı, ancak bu koşullar, kollektörün aşınmasına yol açacak kadar uzun süreli |
|
P16 | Düzensiz leke ve renklerle kaplanmış kirli patina | Nedeni: Daireselliği bozuk komütatör veya kirli çalışma ortamı | |
P22 | Tek lamelde veya birkaç lamele düzenli olarak yayılmış benekli lekeler. | Nedeni: Ovalleşmiş kollektör veya salgılı mil, bozuk rulman nedeniyle motorda titreşim. |
|
P24 | T12 ve T14 benzeri, hatları belirli koyu renk- li lekeler | Nedeni: Fırçanın sıçramasına neden olan bir veya birden fazla dengesiz lamel | |
P26/28 | Orta veya kenarlarda lekeleri olan lameller | Nedeni: Genellikle zor komü tasyon şartları veya kötü taşlanmış kollektör | |
P42 |
Sıra ile bir açık, bir koyu renkte lameller |
Nedeni: Birbirine paralel çift atkılı sarımlarda dengesiz yük dağılımı veya farklı indüktivite | |
P46 | Çift kutup geçişlerinde mat lekeler | Nedeni: Genellikle lamel veya köprü bağlantılarında kusurlu lehim. | |
B2, B6, B8 |
Lamel kenar veya orta kısımlarında yanıkları |
Nedeni: Komütasyon sorunlarından kaynaklanan kıvılcımlar | |
B10 | Açık tonda, farklı sıklık ve dağılımda, delikli görünümde benekli patina. | Nedeni: Yüksek elektrik direnci ile oluşan patina hasarı | |
T10 | Dönüş yönünde, lamel kenarlarında koyu lekeler | Nedeni: Çoğunlukla motorun uzun süre boşta beklemesi veya yük altında kısa süreli periodik duruşları nedeniyle | |
T12 | Çıkış lameli arka kenarı, bir sonraki lamel ön kenarında yanık hattı. | Nedeni: L2’de olduğu gibi, yüksek lamel bulunması | |
T14 | Kararmış yüzey | Nedeni: Kollektör üzerinde temas görmeyen düz hatlar veya düşük lameller (L4) | |
T16 | Keskin hatlı kararmış yüzeyle birleşik lamel kenar yanıkları | Nedeni: Yüksek mika (bak.L6) | |
T18 | Parçalı kararmış yüzeyler | Nedeni: Lamel kenarlarında yeterli pah kırılmaması (bak.L8) | |
Kollektör lamellerinin aşınması | |||
R2 | Kollektör üstten görünüşü | Nedeni: Fırça yerleşimi normal, uzun süre çalışma sonrası düzgün hatlar halinde oluşan metal aşınması | |
R4 | Anormal metal aşınmasına örnek kollektör lamelleri | Nedeni: Yanlış fırça yanlış yerleşimi, uygun olmayan fırça malzemesi veya kirli ortamda çalışma |
|
L2-T12 | Yüksek Lamel | ||
L4-T14 | Düşük Lamel | ||
L6-T16 | Yüksek mika | ||
L8-T18 | Lamel kenarynda dikey çapak |
Nedeni: Genellikle kollektörün hatalı işlenmesi | |
L10 | Lamel kenarynda yatay çapak |
Nedeni: Çeşitli nedenlerle darbe veya titreşim |